Odsłonięcie pomnika generała Władysława Sikorskiego było hołdem mieszkańców dla dowódcy i męża stanu. To właśnie on złożył podpis na rozporządzeniu Rady Ministrów, nadającemu prawa miejskie naszemu miastu. To również on miał swój udział w tym, że ówczesna Państwowa Fabryka Amunicji, dzisiejsze Mesko, była rozwijana w dwudziestoleciu międzywojennym.
Z pomysłem budowy pomnika w hołdzie generałowi Sikorskiemu wyszedł społeczny komitet, któremu przewodniczył Bolesław Orlicz. Na tablicy na pomniku widnieje tablica pamiątkowa z datą 4 lipca 1983 r., czyli dniem rocznicy śmierci generała w katastrofie lotniczej, ale pomnik odsłonięto 10 września tego samego roku.
– Pamiętam, że ówczesne władze wojewódzkie bardzo nalegały na to, aby maksymalnie umniejszyć rangę tego wydarzenia. Ja jako kierownik wydziału gospodarki komunalnej i mieszkaniowej byłem odpowiedzialny za wykonanie otoczenia pomnika. Pamiętam, jak robiliśmy m.in. oświetlenie, dziś nieistniejące już lampy „grzybki” produkcji Mesko, które zamontował ZEORK – mówi Roman Wojcieszek, były prezydent Skarżyska.
Podoba Ci się to, co robimy na ProSkarżysko? Więc może postawisz nam kawę? Dziękujemy! :)
Uroczystości odsłonięcia pomnika odbyły się 10 września 1983 roku z udziałem przedstawicieli władz i kombatantów.
Pomnik zaprojektowali artyści Jerzy Kierski i Krzysztof Toczyński z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, a popiersie wykonane z brązu odlano w Mesko, wówczas Zakładach Metalowych „Predom-Mesko”.
Odsłonięcie pomnika w mediach
Tak relacjonuje wydarzenie gazeta zakładów Metalowych „Mesko” Nasze Słowo:
Licznie przybyli mieszkańcy Skarżyska, młodzież oraz kombatanci, żołnierze Armii Krajowej walczącej na Zachodzie.
Uczestnik walk wrześniowych 1939 roku major rezerwy Romuald Dietrych przypomniał postać generała Sikorskiego i jego zasługi jako żołnierza, polityka i dyplomaty.
Echo Dnia wymienia uczestniczących w uroczystości kombatantów:
lek. Kazimierz Szulc, który w czasie kampanii wrześniowej był kierownikiem zespołu ratowniczo-gaśniczego oraz został naczelnym lekarzem 2 Pułku Strzelców Pieszych,
ułan Stefa Żurnia – uczestnik walk pod Monte Cassino,
sierż. Bolesław Jach również z 2. Dywizji Strzelców Pieszych,
Mikołaj Kowalewski – z 2. Pułku Piechoty, walczył pod Lenino i zdobywał Berlin,
Stanisław Lesiak, którego szlak bojowy wiódł ze Związku Radzieckiego przez Persję, Irak, Palestynę, Syrię, Egipt, Włochy do Wielkiej Brytanii,
Franciszek Salamoński, który przedarł się przez Słowację, Węgry i Jugosławię, by z portu Split w Dalmacji przepłynąć do Marsylii, gdzie został przydzielony do 1 Dywizji Grenadierów.
O odsłonięciu pomnika pisało też Słowo Ludu:
Na tablicy na pomniku widnieje napis:
4 lipca 1983 r.
Do Skarżyska przybyły dwie takie urny. Druga znajduje się wMuzeum im. Orła Białego.
Władysław Sikorski – zasłużony dla Skarżyska
To właśnie podpis Władysława Sikorskiego widnieje na bardzo ważnym dla Skarzyska-Kamiennej dokumencie. Pełniąc funkcję premiera i ministra spraw wewnętrznych, podpisał w 1922 r. rozporządzenie Rady Ministrów, nadające prawa miejskie naszemu miastu z 1 stycznia 1923 roku.
Władysław Sikorski jest patronem Zakładów Metalowych Mesko od 1988 roku. Być może skarżyska firma, tak ważna dla naszego miasta, nie byłaby tak znaczącą, gdyby nie właśnie generał Sikorski.
W książce „Miasto Kolejarzy nad Kamienną” Jerzego Krauzego i Marcina Medyńskiego czytamy:
Niezbyt przekonany stanowiskiem gen. Pławskiego (ówczesnego Szefa Departamentu Uzbrojenia Ministerstwa Spraw Wojskowych – przyp. red.) minister Sikorski postanowił osobiście zbadać stan inwestycji. W końcu stycznia 1926 r. obydwaj generałowie przyjechali do Skarżyska. Naczelny dyrektor Fabryki Amunicji, inż. Łabuć z inż. Pogonowskim wprowadzili ich na halę produkcyjną, w której pracowało w pełnym biegu ponad 300 maszyn.
Fakt ten tak relacjonuje inż. Pogonowski w publikowanych wspomnieniach: „Zaskoczenie było zupełne. Gen. Sikorski zatrzymał się przy wyjściu, obserwował w milczeniu pracę Wydziału, a następnie zwrócił się do gen. Pławskiego: – Generale, jak mnie pan informował? Gdzie tu puste hale?„
Projekt zamiany Fabryki Amunicji na skład maszyn upadł. Tak więc istnienie węzła kolejowego w Skarżysku, które było podstawą decyzji inż. Pogonowskiego przeniesienia produkcji zapalników z Warszawy do Skarżyska, umocniło stanowisko ministra Sikorskiego co do dalszego rozwoju Zakładów Zbrojeniowych w tym właśnie mieście. W konsekwencji zapadły dalsze decyzje o budowie, w latach 1926–29 chemicznej fabryki przemysłu zbrojeniowego – Wytwórni Węgla Aktywnego, popularnie zwanej „Rakieciarni”.
Wszystkie te fabryki (Zakłady Metalowe, Elaboracja i W.W.A.) zapewniły miejsca pracy dla kilku tysięcy pracowników, i łącznie z węzłem kolejowym były przez lata najpoważniejszymi kreatorami życia społecznego i kulturalnego w Skarżysku. Tereny fabryk zbrojeniowych zostały włączone do obszaru administracyjnego miasta Skarżyska w kwietniu 1930 roku.
Skwer Sikorskiego czy Tatkowskiego?
Skwer przed urzędem miasta, na którym znajduje się pomnik, bywa potocznie nazywany skwerem Sikorskiego, ale jego formalnym patronem nie jest generał Sikorski, a były burmistrz Skarżyska Franciszek Tatkowski, który sprawował tę funkcję w momencie wybuchu wojny. Został aresztowany razem z grupą rozstrzelanych potem na Brzasku, ale on sam został zamordowany na Firleju.
Zanim powstał pomnik
Zanim na skwerze stanął pomnik, znajdowała się tam rzeźba. Niestety, nie mamy informacji, kto jest autorem, jak jest jej nazwa i symbolika.
Jeśli ktoś z naszych Czytelników wie – prosimy o informację.
Władysław Eugeniusz Sikorski (ur. 20 maja 1881 w Tuszowie Narodowym, zm. 4 lipca 1943 na Gibraltarze) – polski wojskowy i polityk, generał broni Wojska Polskiego, premier i minister spraw wojskowych II Rzeczypospolitej, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i premier Rządu RP na Uchodźstwie podczas II wojny światowej. Walczył w Legionach Polskich w trakcie I wojny światowej. Od listopada 1918 roku służył w Wojsku Polskim. Odegrał dużą rolę w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921), zwłaszcza podczas bitwy warszawskiej, w której dowodził 5 Armią Frontu Północnego. W pierwszych latach II Rzeczypospolitej Sikorski pełnił ważne funkcje rządowe, włączając w to stanowisko premiera (1922–1923) i ministra spraw wojskowych (1923–1924). W 1928 roku, w dwa lata po przewrocie majowym Józefa Piłsudskiego, został odsunięty od eksponowanych stanowisk. Do 1939 roku pozostawał bez przydziału, w dyspozycji Ministra Spraw Wojskowych. W 1939 roku, po wybuchu II wojny światowej, Sikorski został premierem rządu RP na uchodźstwie, Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych i adwokatem sprawy polskiej na europejskiej i światowej scenie dyplomatycznej. Zginął 4 lipca 1943 w katastrofie samolotu, który rozbił się zaraz po starcie z lotniska na Gibraltarze. Według oficjalnych ustaleń, katastrofa nastąpiła z przyczyn technicznych. Kwestia przyczyny katastrofy jest przedmiotem kontrowersji i hipotez o zamachu.
Źródła:
Jerzy Krauze, Marcin Medyński – Miasto Kolejarzy nad Kamienną. Dzieje budowy i działalności węzła kolejowego Bzin–Skarżysko–Skarżysko-Kamienna od wieku XIX do roku 1945, z opisem zaszłych tu wydarzeń rewolucyjnych i wojennych, a także wszystkiego, co „na gruncie kolejowym wyrosło”, w tym osady i miasta, życia powszedniego, świątecznego i intelektualnego jego mieszkańców, ich kościołów i cerkwi, przemysłu oraz poczty. Z krótkim zarysem historii kolei żelaznych na świecie i w Polsce, Muzeum im. Orła Białego, Skarżysko-Kamienna 2007.
Andrzej Jankowski – Skarżysko-Kamienna, Towarzystwo Miłośników Miasta Skarżyska-Kamiennej
Wikipedia
Dziękujemy Romanowi Wojcieszkowi za cenne informacje.
