Podoba Ci się to, co robimy na ProSkarżysko? Więc może postawisz nam kawę? Dziękujemy! :)
Pomnik, który dziś znajduje się naprzeciwko kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Skarżysku-Kamiennej, stał kiedyś w innym miejscu. Co ciekawe, nie jest to ten sam „egzemplarz” pomnika, który powstał w dwudziestoleciu międzywojennym. A i powód jego wystawienia może nieco dziwić.
Naprzeciwko kościoła Najświętszego Serca Jezusowego, zwanego potocznie „dużym kościołem”, znajduje się miejsce nazwane Skwerem Kolejarzy. Stoi tam pomnik. Zarówno skwer, jak i monument, znajdują się tam od całkiem niedawana, a konkretnie od 2011 roku.
Sam pomnik ma jednak dużo dłuższą historię. Jednak nie ten konkretnie „egzemplarz” pomnika. Ten stojący dziś jest repliką oryginału, a oryginał wciąż istnieje i cały czas znajduje się w Skarżysku.
Skarżyska związki z morzem
Oryginalny pomnik, o którym mowa, został odsłonięty 11 listopada 1933 roku, czyli w 15. rocznicę odzyskania przez Polskę nieodległości. Ta okoliczność, wymieniona na tablicy na pomniku, nie jest jednak jedyną.
Na inskrypcji na monumencie czytamy:
Kolejarze, 1933 rok
W dwudziestoleciu międzywojennym w Skarżysku prężnie działały dwie organizacje związane z morzem, z których jedna szczególnie. Była to Liga Morska i Kolonialna. To działający w niej oraz w innej, Kolejowym Przysposobieniu Obronnym, kolejarze, bardzo liczna i znacząca wówczas grupa zawodowa w Skarżysku, postanowili uczcić kolejną rocznicę odzyskania niepodległości, a jednocześnie upamiętnić rocznicę zaślubin Polski z morzem.
Pomnik dwóch okazji
Pomnik stanął na końcu ulicy Brzozowej, dziś miejscu zarośniętym, nieuczęszczanym, a wówczas znajdującym się z jednej strony przy biegnącej wówczas tam ulicy, a jednocześnie blisko linii kolejowej, przy której Skarżysko-Kamienna była ważną stacją.
Tak czytamy o uzasadnieniu idei stojącej za postawieniem pomnika w broszurze „Wiernie Ciebie Będziem Strzec. Miniatury Historyczne PTH. Związki Skarżyska-Kamiennej z polskim morzem”:
Miejsce, gdzie stanął pomnik, nazwano skwerem im. inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego, wówczas byłego już ministra przemysłu i handlu, potem jeszcze ministra skarbu w przedwojennej Polsce.
Pierwotnie pomnik znajdował się mniej więcej w tym miejscu:
Skarżysko zapomina o pomniku
Przed II wojną światową miejsce to było zadbane, uczęszczane i należy się domyślać, że szanowane. Z czasem, już w realiach PRL-owskich, szczególnie po wybudowaniu wiaduktu i likwidacji drogi przecinającej torowisko, znalazło się na uboczu. Coraz bardziej zapomniane, coraz bardziej zapuszczone, stało się miejscem celebracji zupełnie innych okazji niż odzyskanie niepodległości czy dostępu do morza. Choć nie można wykluczyć, że osoby raczące się tam rozmaitymi trunkami i w tej intencji opróżniały kolejne butelki i puszki napojów wyskokowych.
O dziejach pomnika, zarówno w czasach jego świetności, jak i degrengolady można poczytać więcej w ciekawym tekście Anny Rymarczyk na blogu „Świętokrzyskie Włóczęgi”:
Morskie opowieści z centrum Polski
Zaczęło się od małego zdjęcia, które znalazłam w starym metalowym pudełku z rodzinnymi fotografiami. Nie było na nim nikogo z rodziny. Kościół poznałam bez problemu – to kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Skarżysku, ale co to za pomnik na pierwszym planie? Nigdy go nie widziałam, a przecież nieraz bywałam w tym kościele.
Skarżysko przypomina sobie o pomniku
Z czasem nie tylko miejsce, ale i pomnik wyglądał obskurnie. Monument ulegał nie tylko erozji, ale był niszczony i pokrywany bohomazami. Skarżyska rada miejska w 2010 roku podjęła decyzję o zmianie lokalizacji pomnika. Nowym miejscem był plac naprzeciw kościoła NSJ jako miejsce bardziej uczęszczane i na widoku.
Sam pomnik był już jednak w tak złym stanie, że postanowiono nie odnawiać go, a wykonać replikę. Nowy pomnik na pamiątkę odzyskania dostępu do morza i odzyskania niepodległości, został również umieszczony w ww. osi architektonicznej. Został przesunięty po linii prostej ok. 80 metrów w kierunku „dużego kościoła”.
Odsłonięcie pomnika w nowym miejscu również odbyło się w dniu Narodowego Święta Niepodległości – 11 listopada 2011 roku.
W pewnym sensie właśnie dokonano drugiego odsłonięcia innego pomnika w Skarżysku-Kamiennej. 10 listopada 2020 roku symbolicznie odsłonięto wyremontowany pomnik powstańców styczniowych znajdujący się na Rejowie.
Więcej tutaj:
Pomnik powstańców styczniowych na Rejowie już odnowiony. Na cokół wrócił orzeł
Tak pomnik na pamiątkę odzyskania dostępu do morza oraz niepodległości przez Polskę wygląda obecnie:
Źródła:
Bolesław Orlicz – Pomnik Ligi Morskiej i Kolonialnej wystawiony w 1933 r. w Skarżysku-Kamiennej w XV rocznicę odzyskania niepodległości i na pamiątkę odzyskania dostępu do morza; Wiernie Ciebie będziem strzec. Miniatury Historyczne PTH. Zeszyt 1. Związki Skarżyska-Kamiennej z polskim morzem, pod redakcją Marcina Medyńskiego i Tadeusza Wojewody, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział Skarżysko-Kamienna, Skarżysko-Kamienna 2012
Anna Rymarczyk – Morskie opowieści z centrum Polski; blog Świętokrzyskie Włóczęgi
Fotopolska
