Edward Krokowski – poznaniak, który fotografował Skarżysko

5526
edward krokowski
Edward Krokowski
REKLAMA
Scarnet - internet światłowodowy - Skarżysko-Kamienna
Scarnet - internet światłowodowy - Skarżysko-Kamienna
Scarnet - telefonia komórkowa - Skarżysko-Kamienna
Scarnet - telefonia komórkowa - Skarżysko-Kamienna

Podoba Ci się to, co robimy na ProSkarżysko? Więc może postawisz nam kawę? Dziękujemy! :)

Postaw nam kawę na buycoffee.to

Edward Krokowski pochodzi z Poznania. Do Skarżyska nie trafił z własnej woli i choć na początku chciał uciekać, to został na wiele długich lat. Dzięki temu, że został, dziś możemy oglądać nasze miasto takim, jakim było w przeszłości.

Przy wielu archiwalnych zdjęciach Skarżyska w pozycji „autor” pojawia się nazwisko Edward Krokowski. To właśnie zdjęciom fotoreportera Naszego Słowa, gazety Zakładów Metalowych Mesko, zawdzięczamy to, że wiemy, jak Skarżysko wyglądało, i jak zmieniało się przez lata.

Edward Krokowski urodził się w Poznaniu. Z dużego miasta trafił po wojnie do Skarżyska, miasta wówczas wciąż małego i odradzającego się po wojennej gehennie. Jak przyznaje nasz rozmówca, na początku ze Skarżyska chciał uciekać, ale jak to w życiu bywa, został na wiele długich lat. – Chciałem być w Skarżysku 3 lata, a wyszło już ponad 60. Jeżdżę często do Poznania zaspokoić tęsknoty – wyznaje.

edward krokowski skarzysko
Edward Krokowski
REKLAMA
R-PRO - Budowa domów – Generalny wykonawca

Wojna zamiast szkoły. Dzieciństwa nie było

Edward Krokowski urodził się 27 maja 1932 roku. Był z tego pokolenia, którego dzieciństwo naznaczyła wojna.

Gdy szykowałem się do pójścia na pierwszą lekcję, wybuchła wojna. Przez pierwsze dwa tygodnie śpiewaliśmy patriotyczne piosenki z przedwojennymi nauczycielami, a potem przyszli nauczyciele niemieccy. Poznań był wcielony do Kraju Warty w III Rzeszy, a więc nauka odbywała się po niemiecku. Mieliśmy elementarz z Hitlerem na pierwszej stronie, który głaskał dzieci, z rysunkiem, który miał podpis „Hitler kocha dzieci”. Uczyliśmy się pisać gotykiem. Tak jak i moi rodzice za zaborów, pisałem na kamiennej tablicy i uczyłem się po niemiecku. Uczyliśmy się z przerwami, bo szkoły były zajmowane przez wojsko czy na potrzeby szpitala.

Niemcom nie zależało, żeby Polak był mądry, wystarczyło, jak umiał liczyć do stu. Przedmioty, jakie mieliśmy to było czytanie, pisanie, prace ręczne, rysunki i śpiew. Uczyliśmy się słówek, a o gramatyce nie było mowy. Ja lubiłem rysunki, co przydało się niewątpliwie potem w fotografii. To był może taki sygnał, że widzę świat po innemu.

Dzieciństwa nie było. Było biedne, głośne i zastraszone. Rodzice pracowali i starsza siostra też, ponieważ był obowiązek pracy od 14 roku życia. Ja byłem jeszcze za mały, więc miałem inne obowiązki poza nauką. Robiłem zakupy, stałem w kolejkach, gotowałem obiady, opiekowałem się młodszą siostrą. I tak toczyło się wojenne życie.

W 1944 roku Rosjanie dotarli już nad Wisłę. Mnie jeszcze zdążyli na jesieni wysłać do prac rolnych do Niemiec. Zbieraliśmy ziemniaki po bronowaniu. Po powrocie musieliśmy kopać rowy przeciwczołgowe wokół Poznania. W listopadzie przystąpiłem do komunii świętej, a potem Niemcy w panice już zaczęli opuszczać miasto. W lutym 1945 roku Poznań został wyzwolony.

Czas znów do szkoły, ale polskiej

Po zakończeniu wojny Edward Krokowski zaczyna naukę w polskiej szkole. Ma szczęście trafić na wybitnego nauczyciela.

Po wyzwoleniu zostałem zakwalifikowany do IV klasy, a chodziłem do szkoły nr 25. Wychowawcą był Henryk Śniegocki, harcerz, organizator harcerstwa, powstaniec wielkopolski. Miałem to szczęście trafić na wielkiego Polaka.

Niezbyt dobrze mi szło na początku z czytaniem po polsku, za to czytanie niemieckiego gotyku bez problemu. Taki był efekt tego, że przez czas wojny w szkole, było po niemiecku, na ulicy po niemiecku, w sklepie po niemiecku. Tylko w domu mówiliśmy po polsku.

Po skończeniu podstawówki pojawiła się kwestia, co dalej. Nie byłem z inteligenckiej rodziny, bez zbytnich tradycji naukowych, więc może szkoła zawodowa? Blisko były zakłady Cegielskiego. Siostra tam pracowała, więc i ja poszedłem do 3-letniego gimnazjum mechanicznego w Cegielskim. Po gimnazjum poszedłem do liceum mechanicznego, też przy Cegielskim.

Nieistniejący już zajazd na Baranowskiej Górze. Lata 70. lub 80. (fot. Edward Krokowski)

Książki, książki i… łodzie

W czasach szkolnych z fotografią Edward Krokowski jeszcze do czynienia nie miał. Pojawiła się za to jego druga życiowa pasja, a mianowicie żeglarstwo.

Po wojnie wzięło mnie na czytanie. Organizm domagał się wiedzy. Zaliczałem jedną książkę dziennie, dostałem zapalenia spojówek. Czytałem najważniejsze powieści, Nad Niemnem, Trylogię, Krzyżaków i czytałem je z taką pasją, że nie wiedziałem, co się dzieje na świecie. Odrabiałem lekcje i szybko biegłem do czytelni, bo nie można było wypożyczać, a własnych książek nie miałem za wiele. Tak się nauczyłem gramatyki i ortografii.

Wkrótce miałem też pierwszy kontakt z łodziami. W Poznaniu była sekcja żeglarska i zapisałem się na kurs teoretyczny. Miałem dar do majsterkowania, więc sam zbudowałem dwie łódki i pływałem po stawie. Byłem pilny w żeglarstwie. Wciągnęło mnie to bardzo i zostało tak już na całe życie.

wojciech jaruzelski skarzysko
Wizyta Wojciecha Jaruzelskiego w Skarżysku. Lata 80. (fot. Edward Krokowski)

Nie chciałem tu być

Koniec szkoły średniej to dla Edwarda Krokowskiego punkt przełomowy w życiu. Wyjazd z rodzinnego miasta i opuszczenie rodziny w tak młodym wieku, szczególnie wbrew własnej woli, był dużym przeżyciem, ale w sensie negatywnym.

edward krokowski
Edward Krokowski
Liceum mechaniczne skończyłem w 1952 roku. Absolwentów z tego rocznika w całości, pięć klas, odesłano do Zakładów Metalowych w Skarżysku. Dwieście chłopa przyszło do Skarżyska. Razem z kilkoma kolegami dostaliśmy skierowanie do WKU w Poznaniu i myśleliśmy, że nas wezmą do wojska, ale że w szkole ukończyliśmy obróbkę plastyczną to skierowali nas do Skarżyska. I tak z tzw. nakazem pracy trafiłem tutaj. Toczyła się wówczas wojna koreańska i w Zakładach Metalowych pracowało ponad 20 tysięcy ludzi. Było nas czterech z Poznania, którzy trafili nad Kamienną.

O Skarżysku nie wiedziałem za wiele. Wiedziałem, że była tu partyzantka, że leży nad Kamienną, że są tu Góry świętokrzyskie. Nie chciałem tu być za cholerę. Tęskniłem za domem, za rodzicami, bo w czasie wojny mało się widywaliśmy. Skarżysko było tak bardzo inne od Poznania. Nie było zabudowy wielkomiejskiej, tramwajów, sklepów. Nie było miasta, nie było infrastruktury. Zamieszkałem w hotelu robotniczym, tam, gdzie kiedyś była policja, a teraz sąd.

gornicza rejowska skarzysko
Skarżysko w budowie. Bloki przy ul. Górniczej i ul. Rejowskiej. Zdjęcie zrobione z budowanego bloku Sokola 19 (fot. Edward Krokowski)

Coś trzeba było robić

Nie samą pracą człowiek żyje, więc i Edward Krokowski szukał sobie zajęć. Poza żeglarstwem, które już było jego pasją, pojawiła się między innymi fotografia.

Z czasem jednak pojawiło się jakieś życie, byłem działaczem związkowym. Zaangażowałem się w żeglarstwo na Rejowie, odbywały się wycieczki krajoznawcze, zimą jeździliśmy na lodowisku na boisku Ruchu. Samodzielność i praca miały swój urok. Powstawały sekcje, orkiestra, chór, na Rejowie żagle i szkolenia żeglarskie. Intensywnie budowała się Milica. Z czasem przestałem myśleć o tym, żeby się wyprowadzić.

W hotelu po pracy też trzeba było coś robić. Kiedyś trafiłem do pokoju, w którym mieszkał Mieczysław Bielewicz, repatriant ze Wschodu, który miał aparat fotograficzny i coś przy nim manipulował. Zaczęliśmy rozmawiać i tak się zaczęło. Wypytywałem go o wszystko, ale sam nie wszystko widział. Wtedy nie było od kogo się uczyć fotografii. Gdy do Zakładów Metalowych przyszedł talon na aparat fotograficzny, to wziąłem go, bo nie było chętnych. Kupiłem w sklepie z artykułami AGD naprzeciwko Hermesu aparat 6×9.

Na początku najbardziej zainteresowałem się portretami, robiliśmy sobie w hotelu zdjęcia. Sadzaliśmy się na taborecie w hotelu, bez żadnego dodatkowego oświetlenia i tak sobie pstrykaliśmy zdjęcia. Potem ambicje rosły, kupowałem i czytałem książki, oglądałem wystawy, pytałam kogo tylko mogłem.

Z czasem zebrało się nas więcej i skrzyknęliśmy się, żeby założyć sekcję fotograficzną. W 1957 roku mieliśmy pierwszą wystawę, a w 1963 przenieśliśmy się z kołem z klubu Marzenie do ówczesnego Zakładowego Domu Kultury, dzisiejszego MCK.

kolo fotograficzne mck skarzysko
Koło fotograficzne. W środku Edward Krokowski (ze zbiorów Edwarda Krokowskiego)
Zaproszenie na wystawę fotografii „Pierwszy krok w fotografii” sekcji fotograficznej przy Zakładach Metalowych (zdjęcia ze zbiorów Edwarda Krokowskiego)

Fotograficzna kronika Skarżyska – czas start

Przez wiele lat Zakłady Metalowe wydawały własną gazetę – Nasze Słowo. To właśnie głównie na jej potrzeby Edward Krokowski robił zdjęcia, które dziś pokazują nam, jak zmieniało się Skarżysko.

nasze slowo skarzysko
Nasze Słowo – organ samorządu robotniczego Zakładów Metalowych. Rok 1977
W 1975 roku zdobyłem etat fotografa w Zakładach Metalowych i Naszym Słowie. Pracowałem w zburzonym już dziś budynku na Z3. Sprzęt był byle jaki, psuł się, ale zdjęcia musiały się udawać. Dopóki nie miałem wywołanego filmu, nie szedłem spać. Nie miałem wyjścia, musiałem robić profesjonalną robotę amatorskim sprzętem. Były pomysły, ale brakowało pieniędzy, szczególnie dewiz. Wiele rzeczy robiłem samodzielnie, a i tak nikt takiej pracy za bardzo nie cenił.

Podczas mojej pracy fotoreporterskiej zrobiłem coś koło 100-150 tysięcy zdjęć i przy okazji udało się zrobić kronikę dziejów miasta. Byłem wyczulony na aspekty wiejskie, niejako w kontrze do wielkomiejskiego Poznania, w którym się wychowałem.

Miałem satysfakcję z obserwacji, jak poprawia się otoczenie. Gdy teraz oglądam zdjęcia, nachodzą mnie wspomnienia, zastanawiam się, czy ludzie, których fotografowałem, żyją. Pewnych zdjęć nie wyciągam, na przykład pochodów pierwszomajowych. Ktoś może nie chcieć, żeby było widać, że w nich uczestniczył, bo musiał, a nie dlatego, że chciał. Gdy przestało ukazywać się Nasze Słowo, pracowałem w muzeum zakładowym. Na emeryturę poszedłem z początkiem 1991 roku.

Jedną z pasji Edwarda Krokowskiego jest też pieczenie tortów

Dziś Edward Krokowski dzieli swój czas pomiędzy Skarżysko, Poznań oraz wizyty u rodziny. Regularnie bywa na wystawach, na których pojawiają się jego zdjęcia. Znaczną część Skarżyskiego Archiwum Cyfrowego prowadzonego przez Muzeum im. Orła Białego, stanowią właśnie jego fotografie. Wkrótce wydany zostanie album z jego fotografiami przedstawiającymi Skarżysko.

W naszym cyklu SKARŻYSKO KIEDYŚ I DZIŚ również pojawią się współczesne wersje kadrów autorstwa Edwarda Krokowskiego.

zalew rejow skarzysko
Edward Krokowski fotografował też wypoczynek skarżyszczan. Tu akurat Rejów, ale fotoreporter odwiedzał też Węgorzewo, Kołobrzeg czy Krynicę Górską, gdzie znajdowały się ośrodki wczasowe Mesko. (fot. Edward Krokowski)
pomnik janek krasicki skarzysko
Pomnik Janka Krasickiego na Plantach, już nieistniejący. Lata 80. (fot. Edward Krokowski)
wystawa starych samochodow skarzysko
Wystawa zabytkowych samochodów z okazji 50-lecia Skarżyska przed MCK, wtedy pod nazwą Domu Kultury Zakładów Metalowych (fot. Edward Krokowski)
edward krokowski
Edward Krokowski