REKLAMA
Scarnet - internet światłowodowy - Skarżysko-Kamienna
Scarnet - internet światłowodowy - Skarżysko-Kamienna
Scarnet - telefonia komórkowa - Skarżysko-Kamienna
Scarnet - telefonia komórkowa - Skarżysko-Kamienna

Podoba Ci się to, co robimy na ProSkarżysko? Więc może postawisz nam kawę? Dziękujemy! :)

Postaw nam kawę na buycoffee.to

Pomnik, który dziś znajduje się naprzeciwko kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Skarżysku-Kamiennej, stał kiedyś w innym miejscu. Co ciekawe, nie jest to ten sam „egzemplarz” pomnika, który powstał w dwudziestoleciu międzywojennym. A i powód jego wystawienia może nieco dziwić.

Naprzeciwko kościoła Najświętszego Serca Jezusowego, zwanego potocznie „dużym kościołem”, znajduje się miejsce nazwane Skwerem Kolejarzy. Stoi tam pomnik. Zarówno skwer, jak i monument, znajdują się tam od całkiem niedawana, a konkretnie od 2011 roku.

Sam pomnik ma jednak dużo dłuższą historię. Jednak nie ten konkretnie „egzemplarz” pomnika. Ten stojący dziś jest repliką oryginału, a oryginał wciąż istnieje i cały czas znajduje się w Skarżysku.

Skarżyska związki z morzem

REKLAMA
R-PRO - Budowa domów – Generalny wykonawca

Oryginalny pomnik, o którym mowa, został odsłonięty  11 listopada 1933 roku, czyli w 15. rocznicę odzyskania przez Polskę nieodległości. Ta okoliczność, wymieniona na tablicy na pomniku, nie jest jednak jedyną.

 

Na inskrypcji na monumencie czytamy:

W XV rocznicę niepodległości na pamiątkę odzyskania dostępu do morza

Kolejarze, 1933 rok

 

W dwudziestoleciu międzywojennym w Skarżysku prężnie działały dwie organizacje związane z morzem, z których jedna szczególnie. Była to Liga Morska i Kolonialna. To działający w niej oraz w innej, Kolejowym Przysposobieniu Obronnym, kolejarze, bardzo liczna i znacząca wówczas grupa zawodowa w Skarżysku, postanowili uczcić kolejną rocznicę odzyskania niepodległości, a jednocześnie upamiętnić rocznicę zaślubin Polski z morzem.

Pomnik dwóch okazji

Pomnik stanął na końcu ulicy Brzozowej, dziś miejscu zarośniętym, nieuczęszczanym, a wówczas znajdującym się z jednej strony przy biegnącej wówczas tam ulicy, a jednocześnie blisko linii kolejowej, przy której Skarżysko-Kamienna była ważną stacją.

 

Ciekawostka:
Pomnik został umieszczony w osi architektonicznej z kościołem NSJ, stanowiąc z nim jeden zespół architektoniczno-urbanistyczny.

 

pomnik odzyskania dostępu do morza skarzysko
Tak pomnik postawiony na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dostępu do morza prezentował się w okresie międzywojennym; zdjęcie ze zbiorów Anny Rymarczyk/blog Świętokrzyskie Włóczęgi

 

Tak czytamy o uzasadnieniu idei stojącej za postawieniem pomnika w broszurze „Wiernie Ciebie Będziem Strzec. Miniatury Historyczne PTH. Związki Skarżyska-Kamiennej z polskim morzem”:

Głównym celem była idea połączenia gospodarki morskiej z centrum gospodarczym kraju, a węzeł kolejowy w Skarżysku, gdzie krzyżują się drogi żelazne i bite, spełniał taką rolę, gdyż położony jest w środku Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego. Dla tamtego pokolenia Polaków pomnik był wyrazem nastrojów patriotycznych i przeżyć społecznych, wyrazem radości i zadowolenia oraz poczucia dumy wspólnoty narodowej z odzyskania niepodległości po wielu latach niewoli.

 

Miejsce, gdzie stanął pomnik, nazwano skwerem im. inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego, wówczas byłego już ministra przemysłu i handlu, potem jeszcze ministra skarbu w przedwojennej Polsce.

 

Ciekawostka:
Eugeniusz Kwiatkowski to patron Zespołu Szkół Transportowo-Mechatronicznych w Skarżysku-Kamiennej.

 

Pierwotnie pomnik znajdował się mniej więcej w tym miejscu:

 

Skarżysko zapomina o pomniku

Przed II wojną światową miejsce to było zadbane, uczęszczane i należy się domyślać, że szanowane. Z czasem, już w realiach PRL-owskich, szczególnie po wybudowaniu wiaduktu i likwidacji drogi przecinającej torowisko, znalazło się na uboczu. Coraz bardziej zapomniane, coraz bardziej zapuszczone, stało się miejscem celebracji zupełnie innych okazji niż odzyskanie niepodległości czy dostępu do morza. Choć nie można wykluczyć, że osoby raczące się tam rozmaitymi trunkami i w tej intencji opróżniały kolejne butelki i puszki napojów wyskokowych.

 

Pomnik postawiony w Skarżysku-Kamiennej na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dostępu do morza w latach 90 XX wieku, jeszcze w pierwotnej lokalizacji; zdjęcie z czasopisma „Spotkania z zabytkami”/Fotopolska
Pomnik postawiony w Skarżysku-Kamiennej na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dostępu do morza w latach 90 XX wieku, jeszcze w pierwotnej lokalizacji; zdjęcie z czasopisma „Spotkania z zabytkami”/Fotopolska
pomnik dostepu do morza skarżysko
Uczestnicy spaceru prowadzonego przez Marcina Medyńskiego przy pomniku w pierwotnej lokalizacji; foto: Anna Rymarczyk/blog Świętokrzyskie Włóczęgi

 

O dziejach pomnika, zarówno w czasach jego świetności, jak i degrengolady można poczytać więcej w ciekawym tekście Anny Rymarczyk na blogu „Świętokrzyskie Włóczęgi”:

Morskie opowieści z centrum Polski

Zaczęło się od małego zdjęcia, które znalazłam w starym metalowym pudełku z rodzinnymi fotografiami. Nie było na nim nikogo z rodziny. Kościół poznałam bez problemu – to kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Skarżysku, ale co to za pomnik na pierwszym planie? Nigdy go nie widziałam, a przecież nieraz bywałam w tym kościele.

 

 

Skarżysko przypomina sobie o pomniku

Z czasem nie tylko miejsce, ale i pomnik wyglądał obskurnie. Monument ulegał nie tylko erozji, ale był niszczony i pokrywany bohomazami. Skarżyska rada miejska w 2010 roku podjęła decyzję o zmianie lokalizacji pomnika. Nowym miejscem był plac naprzeciw kościoła NSJ jako miejsce bardziej uczęszczane i na widoku.

Sam pomnik był już jednak w tak złym stanie, że postanowiono nie odnawiać go, a wykonać replikę. Nowy pomnik na pamiątkę odzyskania dostępu do morza i odzyskania niepodległości, został również umieszczony w ww. osi architektonicznej. Został przesunięty po linii prostej ok. 80 metrów w kierunku „dużego kościoła”.

 

Ciekawostka:
Pierwszy pomnik wykonany był z bazaltu, a nowy wykonany jest z piaskowca, a konkretnie z szydłowieckiego piaskowca. Tego piaskowca użyto też do budowy kościoła NSJ oraz muru go otaczającego.

 

Odsłonięcie pomnika w nowym miejscu również odbyło się w dniu Narodowego Święta Niepodległości – 11 listopada 2011 roku.

 

Ciekawostka:
Oryginalny pomnik nie został jednak zniszczony. Swoje miejsce spoczynku (czy tymczasowe, czy wieczne – tego nie wiemy) znalazł na terenie przy Wielkim Piecu na Rejowie należącym do Muzeum Orła Białego. Co ciekawe, po sąsiedzku spoczywa inny monument – pomnik Leopolda Staffa z placu obok MCK zwanego Placem Staffa.

 

Oryginalny pomnik na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dostępu do morza dziś znajduje się na przy Wielkim Piecu na Rejowie w Skarżysku-Kamiennej

 

W pewnym sensie właśnie dokonano drugiego odsłonięcia innego pomnika w Skarżysku-Kamiennej. 10 listopada 2020 roku symbolicznie odsłonięto wyremontowany pomnik powstańców styczniowych znajdujący się na Rejowie.

Więcej tutaj:

Pomnik powstańców styczniowych na Rejowie już odnowiony. Na cokół wrócił orzeł

 

Tak pomnik na pamiątkę odzyskania dostępu do morza oraz niepodległości przez Polskę wygląda obecnie:

pomnik niepodległości skwer kolejarzy skarżysko
Pomnik na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dostępu do morza na Skwerze Kolejarzy w Skarżysku-Kamiennej. Replika pomnika z 1933 roku postawiona w 2011 roku
pomnik niepodległości skwer kolejarzy skarżysko
Pomnik na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dostępu do morza na Skwerze Kolejarzy w Skarżysku-Kamiennej. Replika pomnika z 1933 roku postawiona w 2011 roku
pomnik niepodległości skwer kolejarzy skarżysko
Pomnik na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dostępu do morza na Skwerze Kolejarzy w Skarżysku-Kamiennej. Replika pomnika z 1933 roku postawiona w 2011 roku
pomnik niepodległości skwer kolejarzy skarżysko
Pomnik na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dostępu do morza na Skwerze Kolejarzy w Skarżysku-Kamiennej. Replika pomnika z 1933 roku postawiona w 2011 roku
pomnik niepodległości skwer kolejarzy skarżysko
Pomnik na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dostępu do morza na Skwerze Kolejarzy w Skarżysku-Kamiennej. Replika pomnika z 1933 roku postawiona w 2011 roku

 

Źródła:

Bolesław Orlicz – Pomnik Ligi Morskiej i Kolonialnej wystawiony w 1933 r. w Skarżysku-Kamiennej w XV rocznicę odzyskania niepodległości i na pamiątkę odzyskania dostępu do morza; Wiernie Ciebie będziem strzec. Miniatury Historyczne PTH. Zeszyt 1. Związki Skarżyska-Kamiennej z polskim morzem, pod redakcją Marcina Medyńskiego i Tadeusza Wojewody, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział Skarżysko-Kamienna, Skarżysko-Kamienna 2012

Anna Rymarczyk – Morskie opowieści z centrum Polski; blog Świętokrzyskie Włóczęgi

Fotopolska