Podoba Ci się to, co robimy na ProSkarżysko? Więc może postawisz nam kawę? Dziękujemy! :)
Nasza rzeka – rzeka Kamienna – była bohaterką kolejnego spaceru historycznego z cyklu „Chodźmy w miasto!”. Jak się okazało, można o niej mówić na wiele sposobów i w różnym ujęciu.
Kamienna – rzeka w porównaniu do największych w Polsce relatywnie mała i niepozorna. Dla Skarżyska jednak rzeka ważna z wielu powodów. Jej wody były bardzo przydatne naszym przodkom, a i dziś rzeka nie jest bez znaczenia.
Z tego powodu to właśnie Kamienna była bohaterką kolejnego ze spacerów historycznych z cyklu „Chodźmy w miasto!”, na które zapraszają Fundacja Wczoraj dla Jutra oraz Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział Skarżysko-Kamienna. Odbył się on 28 lipca 2024 roku, czyli tradycyjnie w ostatnią niedzielę miesiąca, a wystartował spod II Liceum Ogólnokształcącego, czyli najstarszej szkoły w Skarżysku.
W roli przewodnika spacerów zadebiutował Jan Janiec. To skarżyski samorządowiec, nasz lokalny regionalista, ale też z zawodu geolog. I to właśnie geologia naszych ziem, ze szczególnym uwzględnieniem doliny Kamiennej, była jednym z wątków spaceru, który nosił tytuł „Kamienna historycznie, geologicznie i nostalgicznie”.
Kamienna ciekawa geologicznie, a nad nią rudy żelaza oraz… węgiel
Jan Janiec wyjaśniał, jak kształtowała się dolina Kamiennej. Dzisiejsza Kamienna jest rzeką niewielką, ale jej dolina jest pokaźnych rozmiarów. Stało się tak, ponieważ w dawnych czasach niosła ze sobą znacznie więcej wody. Stąd też również tak znaczna różnica poziomów w obrębie naszego miasta, która wynosi ponad sto metrów. Najwyższe miejsce to Góra Pogorzelska, a najniższe to właśnie dolina Kamiennej w okolicach Szczepanowa i Posadaja.
Dziś Kamienna też jednak potrafi znacznie zwiększyć swój poziom. Dzieje się tak wskutek anomalii pogodowych i wtedy Kamienna potrafi być groźna. Regulacja rzeki, której dokonano w latach 70. ubiegłego wieku na pewno zapobiegła wielu powodziom, ale wały rzeczne nie zawsze potrafiły wodę zatrzymać w ryzach, czyli w korycie, co widać choćby na poniższym zdjęciu.
Z geologicznego punktu widzenia ważne jest też to, że dolina Kamiennej obfituje w bogactwa naturalne, na czele z rudami żelaza. To właśnie one wraz z rzeką sprowadziły na nasze ziemie osadników. Dziś złoża te nie są już eksploatowane, ale zostało po nich wiele śladów w postaci wyrobisk. Jako ciekawostkę Jan Janiec podał, że pomiędzy złożami można natrafić na złoża węgla. Tak działo się choćby przy okazji budowy domów.
Kamienna interesująca historycznie
Obecność ludzi nad Kamienną już od prehistorycznych czasów (o tym więcej na jednym z kolejnych spacerów, który będzie dotyczył Rydna) jest faktem. My dziś kontynuujemy to „osadnictwo”, mieszkając w grodzie nad Kamienną.
Jak ważna to rzeka dla Skarżyska-Kamiennej niech świadczyć choćby obecność nazwy rzeki w nazwie miasta oraz osiedli Dolna Kamienna i Górna Kamienna. Osada, która dała początki naszemu miastu, też nosiła nazwę Kamienna, a przez kilka lat po nadaniu praw miejskich, taką nazwę nosiło też nasze miasto.
Kamienna dawała wodę, a dawniej robiono z niej większy użytek niż obecnie. Była źródłem wody pitnej i użytkowej, dawała energię, napędzając koła młyńskie i kuźnicze.
Kamienna niosła korzyści, ale zdarzało się, że niosła też zniszczenie. Na spacerze była też mowa o powodziach, jakie kilkukrotnie pustoszyły nasze okolice. Zdecydowano się więc ją uregulować, budując wały, a tym samym zmieniono ślad, jakim rzeka płynęła. Jan Janiec wskazywał, gdzie kiedyś znajdowało się koryto i jak wyglądały nabrzeża Kamiennej.
Kamienna nostalgicznie, bo atrakcyjna rekreacyjnie
Przed laty Kamienna przeciągała też ludzi z innych powodów. Gdy nie mieliśmy jeszcze tylu zalewów w mieście i okolic, to właśnie rzeka był miejscem do rekreacji. Betony, zarówno stare, jak i nowe, Wyrwa, a także Stara – to określenie kąpielisk, które przyciągały skarżyszczan spragnionych kąpieli, opalania i… innych uciech towarzyszących takiemu wypoczynkowi.
Spacerowicze odwiedzili więc Betony, zwane „nowymi” lub „drugimi”. Tutaj powróciły wspomnienia. Jak ważne to miejsce, niech świadczy choćby to, że zostało ono opisane w wierszu „Kamienna” autorstwa Magdaleny Wiśniewskiej-Ciaś. Można się z nim zapoznać poniżej.
Wino na betonach. Kultowa skarżyska miejscówka opisana w wierszu przez Magdalenę Wiśniewską-Ciaś
Zresztą, Kamienną z podziwem opiewało wielu naszych literatów, zarówno dawniejszych, jak i współczesnych. Nie bez powodu Kamienna była bohaterką spotkania literackiego „Kamienną płyną słowa”, które odbyło się w ramach Dni Skarżyska 2024.
Tutaj można „przesłuchać” to wydarzenie:
Bardzo ważne i cenne podczas spacerów są też informacje i wspomnienia od uczestników. Wiele osób wsparło więc Jana Jańca w opowiadaniu o Kamiennej. Był wśród nich między innymi Paweł Rzuchowski, miłośnik dziejów Skarżyska i okolic, uczestnikom spaceru znany z tego, że był jednym z przewodników jednej ze wcześniejszych edycji spaceru, o zimnowojennych schronach Skarżyska.
Spacer w znacznej części przeszedł po wałach Kamiennej. Byłoby świetnie, gdyby w tym miejscu w przyszłości pojawiło się coś na kształt bulwarów – z chodnikiem, ścieżką rowerową, ławkami, a do tego oświetlony. Byłoby to świetnie uzupełnienie skromnej jak na razie sieci ścieżek rowerowych. Pomysł taki nie jest zresztą nowością. Już w latach powojennych pojawił się pomysł, aby w taki sposób połączyć Dolną Kamienną z osiedlem Zachodnie. Ten temat poruszymy wkrótce.
Kamienna potrafi być kapryśna i tak też potrafi być aura. Choć początkowo pogoda sprzyjała spacerowaniu i chłonięciu wiedzy, to pod koniec spaceru rozpadało się dość mocno i siłą rzeczy spacer musiał ulec skróceniu. Jednakże jeszcze będzie na pewno okazja, aby wrócić do tematu i przytoczyć pominięte wątki.
Już dziś zapraszamy na kolejne spacery. W ostatnią niedzielę sierpnia spacer historyczny zawita na osiedle Bór, gdzie uczestnicy poznają ciekawostki i tajemnice tego osiedla.
Szczegółowy harmonogram spacerów historycznych „Chodźmy w miasto!” znajduje się na tej stronie:
Fundacja Wczoraj dla Jutra, wzorem spacerów po Skarżysku, zaprasza też do zwiedzania i poznawania bliższych i dalszych okolic naszego miasta. Wycieczki autokarowe odbywają się pod hasłem „Jedźmy w Polskę!”.
Nasz region jest niezmiernie ciekawy, a wiedza naszych historyków gwarantuje, że zobaczymy miejsca z innej perspektywy i poznamy fakty, jakich jeszcze nikt nie zna.
Harmonogram wycieczek znajduje się pod poniższym linkiem.
Zapraszamy!
