Obowiązek alimentacyjny spoczywa nie tylko na rodzicach względem dzieci, ale także w drugą stronę – może zaistnieć sytuacja, że dzieci będą zobligowane do pomocy swoim rodzicom.

Obowiązek alimentacyjny, zgodnie z definicją zawartą w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w przypadku małoletnich dzieci także środków wychowania pomiędzy osobą zobowiązaną a uprawnioną do alimentów. Celem alimentacji jest zapewnienie osobom, które nie są w stanie samodzielnie zaspakajać swoich potrzeb życiowych, niezbędnej pomocy krewnych. Obowiązek alimentacyjny spoczywa przede wszystkim na krewnych w linii prostej (np. rodzicach i dzieciach) i na rodzeństwie. Nie dotyczy krewnych w linii bocznej.

Przepisy w zasadzie nie określają sposobu dostarczania środków utrzymania i wychowania. Co do zasady dopuszczalna jest każda postać świadczeń alimentacyjnych. Mogą być to zarówno świadczenia pieniężne, jak i świadczenia w naturze tj. wyżywienie, utrzymanie mieszkania, odzież, środki higieny osobistej,  zapewnienie leczenia, opieki. Postać świadczenia powinna uwzględniać okoliczności konkretnego przypadku, tak aby jak najlepiej zabezpieczać interesy uprawnionego i nie stanowić szczególnego obciążenia dla zobowiązanego.

Istnienie obowiązku alimentacyjnego sprzyja kształtowaniu poczucia odpowiedzialności za losy najbliższych. Nie tylko rodzice są zobowiązani do pomocy materialnej wobec dzieci. Dzieci mają także taki obowiązek wobec swoich rodziców. Jednak z żadnego przepisu Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie wynika wprost obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców, dlatego rodzice mogą nie wiedzieć, że takie uprawnienie im przysługuje. Podstawą dochodzenia alimentów od dzieci jest art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Aby rodzice mogli dochodzić alimentów od dzieci, muszą zostać spełnione dwie przesłanki. Po pierwsze rodzic musi znajdować się w stanie niedostatku, który oznacza niemożność zaspokojenia jego usprawiedliwionych potrzeb tak materialnych, jak i niematerialnych. Po drugie, dzieci muszą mieć takie możliwości majątkowe, aby swój obowiązek alimentacyjny wypełnić.

Zgodnie z orzecznictwem i doktryną niedostatek występuje wtedy, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb. Przy czym usprawiedliwione potrzeby każdego człowieka kształtują się inaczej. Zależą od indywidualnych cech uprawnionego, tj. od wieku, stanu zdrowia, zawodu, dotychczasowej stopy życiowej itp. Natomiast w przypadku możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, nie chodzi tylko o wysokość faktycznie osiąganych przez niego dochodów, ale o jego zarobkowe i majątkowe możliwości. Oznacza to, że zakres świadczeń alimentacyjnych wyznaczają takie zarobki i dochody, jakie osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy należytym wykorzystaniu swoich zdolności. A zatem nie zawsze możliwości te pokrywają się z rzeczywistymi zarobkami i dochodami uzyskiwanymi w danym czasie przez zobowiązanego.

Istnieje także skuteczna możliwość uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego względem rodziców. Może mieć to miejsce w przypadku nadużycia prawa. Zgodnie z art. 144 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Jeśli dziecko chce wnosić o oddalenie roszczenia o alimenty, powinno powoływać się na sprzeczność żądania rodzica z zasadami współżycia społecznego, w szczególności drastycznie naganny charakter zachowań rodzica, budzący powszechną dezaprobatę.

Przykładem takich nagannych zachowań, wskazywanym w orzecznictwie jest nieodpowiednie traktowanie przez ojca dzieci, w czasie kiedy pozostawały pod jego opieką, niełożenie na ich utrzymanie, gdy były małoletnie oraz w okresie kiedy były już pełnoletnie, ale jeszcze się uczyły, a ponadto znęcanie się nad nimi w tym samym okresie. Takie zachowania stanowią podstawę do uznania, że zasądzenie od dzieci alimentów na rzecz ojca byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Uchylenie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego może być także – w danych okolicznościach – uzasadnione między innymi, jeżeli uprawniony dopuścił się zachowań godzących w życie lub zdrowie zobowiązanego lub członka jego rodziny, znalazł się w niedostatku z własnej winy, nie wykonuje obowiązków rodzinnych. Uzasadnione jest także powołanie się na zasady współżycia społecznego i uchylenie od obowiązku alimentacyjnego dziecka względem rodzica m.in. gdy rodzic porzucił dziecko, nie interesował się nim, niewłaściwie wykonywał władzę rodzicielską, a także nie łożył na jego utrzymanie.

Dagmara Nowak-Trochimiuk
Radca prawny, mediator
ul. Sikorskiego 7/11, 26-110 Skarżysko-Kamienna
Tel. 733 995 805
www.prawnikskarzysko.pl

REKLAMA