Kim był Jan Bloch? Jaka była jego rola w rozwoju naszego miasta? Najkrócej można stwierdzić: był jego stwórcą. Jedną decyzją pchnął je z wiejskiej stagnacji na tory (tak!) miejskiego rozwoju. Jako mieszkańcy Skarżyska-Kamiennej możemy go upamiętnić, nadając jego imię placowi przed dworcem PKP.
Zarząd Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział Skarżysko-Kamienna wystąpił z propozycją nadania placowi przed skarżyskim dworcem kolejowym imienia Jana Blocha. Tego placu, tego dworca, nie byłoby bez niego. Teraz my, skarżyszczanie, możemy mu się odwdzięczyć, biorąc udział w konsultacjach ogłoszonych przez urząd miasta. Wystarczy kilka działań, kilka kliknięć.
Szanowany przez Prusa
Jan Bloch urodził się w 1836 roku w Radomiu, w rodzinie ubogiego rzemieślnika. Był jednak zdeterminowany, pracowity i ambitny. To jego losy posłużyły Bolesławowi Prusowi do zbudowania postaci Stanisława Wokulskiego w „Lalce”. Jan wcześnie wyjechał do Warszawy, aby podjąć pracę w kantorze bankowym Toeplitza. Później wyjechał w głąb Rosji, gdzie zajął się dostawami dla budowy kolei żelaznej. Jego solidność, uczciwość i terminowość dostaw sprawiły, że chętnie z nim współpracowano, dzięki czemu szybko dorobił się sporego majątku. Wkrótce mógł już samodzielnie podjąć działalność – jak byśmy to dziś określili – biznesową. Nieprzeciętne zdolności Blocha sprawiły, że odnosił sukcesy finansowe we wszystkich dziedzinach, jakimi się zajmował: bankowości, przemyśle cukierniczym, spożywczym, leśnym, rolnictwie.
Ogromne są też jego zasługi na niwie społeczno-filantropijnej – wystarczy wspomnieć, że był współfundatorem warszawskiego Instytutu Politechnicznego, a także ważnym filarem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, ponadto współtworzył struktury ubezpieczeniowe dla pracowników kolei i inne towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, a także szczodrze wspierał działalność instytucji charytatywnych.
Podoba Ci się to, co robimy na ProSkarżysko? Więc może postawisz nam kawę? Dziękujemy! :)
Dla przyszłych losów naszych terenów najistotniejsza była jego działalność jako przedsiębiorcy kolejowego. Bloch nazywany był „królem kolei”. W 1865 r. uzyskał koncesję na linię fabryczno-łódzką, którą uczynił najbardziej dochodową w całym Imperium Rosyjskim. W 1882 r. rozpoczął realizację Drogi Żelaznej Iwangorodzko-Dąbrowskiej, łączącej Dęblin (Iwangród) z Dąbrową (Górniczą) i Koluszki z Bodzechowem, z przecięciem się tych linii na polach wioski Kamienna (o czym niżej). Budował też i zarządzał innymi liniami kolejowymi.
Zgłoszony do Nobla
Jednak miliony nie były dla niego celem samym w sobie. Jego prawdziwą pasją i posłannictwem była praca naukowa. Napisał i wydał wiele pionierskich publikacji dotyczących ekonomii i kolejnictwa. Aby zgromadzić materiały do swych prac, założył biuro statystyczne, stając się pionierem nowoczesnej statystyki na ziemiach polskich i w Rosji, zbudował też ogromną sieć współpracowników – korespondentów, którzy dostarczali mu niezbędne dane i informacje.
W ostatnich dwóch dekadach XIX wieku całkowicie zawładnęła nim idea pacyfizmu. Osiągnął w niej najwięcej, zyskując międzynarodowy rozgłos. Napisał 7-tomowe dzieło „Przyszła wojna pod względem technicznym, ekonomicznym i politycznym”, które zostało przetłumaczone na wiele języków i które znali niemal wszyscy ówcześni monarchowie, przywódcy państw, wojskowi wysokiego szczebla i środowiska opiniotwórcze. Szacunek i uznanie, jakie zdobyła mu ta praca, osobiste kontakty z głowami koronowanymi i członkami rządów, pozwoliły na wcielenie w życie najistotniejszej inicjatywy Blocha: wielkiej pokojowej konferencji międzynarodowej w Hadze w 1899 roku, której owocem były trzy konwencje (pierwsza regulowała pokojowe rozstrzyganie sporów i tworzyła działający po dziś dzień Stały Trybunał Rozjemczy, druga normowała prawa w trakcie wojny lądowej, trzecia dotyczyła wojny na morzu) i trzy deklaracje (zakazywały używania: bomb zrzucanych z powietrza, pocisków z gazem trującym oraz kul wybuchających lub zmieniających kształt wewnątrz ludzkiego ciała). Założył też na własny koszt Muzeum Wojny i Pokoju w Lucernie, otwarte tuż po jego śmierci, w 1902 roku.
Jego rola inicjatora i autorytetu została dostrzeżona, kilka organizacji i środowisk opiniotwórczych zgłosiło jego kandydaturę do Pokojowej Nagrody Nobla za 1901 rok. Nie wszedł wówczas do ścisłego finału, a dalsze starania przerwała jego śmierć w styczniu 1902 roku. O tym, że miał wielkie szanse na zwycięstwo w kolejnych edycjach, niech świadczy fakt, że Pokojową Nagrodę Nobla za 1905 rok otrzymała Bertha von Suttner, jego najbliższa współpracownica i „prawa ręka” w sprawach pacyfizmu.
Zasłużony dla Skarżyska
Co ten niewątpliwie wielki człowiek międzynarodowego formatu ma wspólnego z naszym miastem? Jak już wspomniałem na wstępie, to on sprawił, że mała wieś Kamienna stała się miastem Skarżyskiem-Kamienną. On to, tworząc w 1875 roku pierwsze plany przebiegu linii, zdecydował, że najważniejsza, węzłowa stacja Drogi Żelaznej Iwangorodzko-Dąbrowskiej zostanie zlokalizowana na polach i nieużytkach wsi Kamienna. Gdy w 1881 roku uzyskał wreszcie koncesję na budowę tej linii, w Kamiennej powstały zbudowane w latach 1882–1884: parowozownia, warsztaty kolejowe, wspaniały dworzec (większy i o klasę ważniejszy od tych w gubernialnych miastach, Kielcach i Radomiu) i pomniejsza infrastruktura kolejowa.
Dzięki dostępności komunikacyjnej do Kamiennej ściągnęli ludzie oświeceni i przedsiębiorczy – rodziny Witwickich, Palisów, Sosnowskich, Zaleskich, Lubczyńskich i wielu innych. Utworzyli oni kilka wielkich i dziesiątki małych zakładów przemysłowych. Dzięki kolei wzrosło zatrudnienie, a co za tym idzie, także liczba mieszkańców. Aby zapewnić im dach nad głową, zbudowano wiele kamienic, dzięki którym wieś nabrała wyglądu miasta. W 1905 roku Kamienna została siedzibą gminy, zaś w 1910 roku przemianowano ją na osadę (czyli, według rosyjskich nomenklatur, „prawie miasto”). Utworzono szkoły elementarne, a w 1915 roku gimnazjum koedukacyjne, które posiadało doskonale wykształconą kadrę pedagogiczną z Martą i Andrzejem Bałtruszajtisami na czele.
Dzięki decyzji Blocha obecne Skarżysko-Kamienna miało atuty komunikacyjne, dzięki którym zlokalizowano tu na początku lat dwudziestych XX wieku Fabrykę Amunicji – kolejny zakład, który ściągnął rzesze inteligencji i robotników. Zbiegło się to z przyznaniem od dawna należnych praw miejskich. Dalszy rozwój miasta też opierał się w znacznej mierze na kolei – nie na darmo Skarżysko-Kamienna nazywana jest „miastem kolejarzy”. Zawdzięczamy to właśnie Janowi Blochowi.
Upamiętnić Jana Blocha, ojca Skarżyska
AKTUALIZACJA:
Inicjatywa zakończyła się powodzeniem! Rada Miasta na przedostatniej sesji w kadencji 2018–24 podjęła uchwałę o nadaniu placowi przed dworcem imienia Jana Blocha!
Dziękujemy radnym za przychylność, a uczestnikom konsultacji za udział w nich i liczne zaangażowanie!
Plac przed zbudowanym z inicjatywy Jana Blocha dworcem kolejowym jest doskonałym miejscem dla upamiętnienia budowniczego węzła kolejowego i – tym samym – stworzyciela naszego miasta. Dlatego zarząd Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Skarżysku-Kamiennej wystąpił do Rady Miasta z inicjatywą nadania temuż placowi imienia naszego lokalnego – acz o sławie międzynarodowej – bohatera ciężkiej pracy. Bez niego nie byłoby miasta Skarżyska-Kamiennej.
Czy miasto, które tyle zawdzięcza jednej osobie, nie powinno jej w jakiś sposób uczcić? Zdecydowanie tak, dlatego prosimy o zabranie głosu w konsultacjach społecznych, jakie ogłosił Urząd Miasta Skarżyska-Kamiennej po wniosku ze strony PTH.
Prosimy o poparcie dla naszej inicjatywy, odpowiadając TAK na pytanie zawarte w ankiecie konsultacyjnej:
Czy jest Pan/Pani za nadaniem nazwy „Plac im. Jana Blocha” placowi, znajdującemu się w centrum miasta Skarżyska-Kamiennej przed dworcem kolejowym PKP, zlokalizowanemu na części działki ewidencyjnej nr 1/93 ark. 75 w obrębie 0011 Górna Kamienna, położonej w Skarżysku-Kamiennej przy al. Niepodległości, stanowiącej własność Gminy Skarżysko-Kamienna?
Można to zrobić na kilka sposobów:
- pisemnie, wysyłając ankietę na adres: Urząd Miasta w Skarżysku-Kamiennej ul. Sikorskiego 18, 26-110 Skarżysko-Kamienna, z dopiskiem „Nazwa placu przed dworcem kolejowym PKP”
- na adres poczty elektronicznej: supierz@um.skarzysko.pl (podpisany skan formularza)
- poprzez stronę Urzędu Miasta Skarżyska-Kamiennej TUTAJ
- osobiście w siedzibie Urzędu Miasta w Skarżysku-Kamiennej Biuro Obsługi Interesanta pok. 017, ul. Sikorskiego 18, 26-110 Skarżysko-Kamienna
Tutaj można pobrać ankietę:
Tutaj dodatkowe linki:
Projekt uchwały w sprawie nadania nazwy placowi
Zarządzenie w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych
Konsultacje społeczne w tej sprawie trwają od 8 do 22 kwietnia 2024 roku.
Dziękuję za udział i poparcie wniosku.
Marcin Medyński, prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział Skarżysko-Kamienna
