24 listopada 1918 roku odbyły się wybory do rady miasta. Problem w tym, że Kamienna (dziś Skarżysko-Kamienna) miastem jeszcze wtedy nie była. Jak to więc było możliwe?
O tym, że Skarżysko-Kamienna jeszcze do 1928 roku nazywało się Kamienna, już pisaliśmy na naszym portalu. Podobnie jak o tym, że prawa miejskie Kamienna otrzymała pięć lat wcześniej, czyli w 1923 roku. Osadą z kolei była od 1910 roku
W 1918 roku Kamienna była więc osadą i organem stanowiącym była rada gminy. Jednak sytuacja naszej osady była dość specyficzna na tle sąsiednich gmin i miast.
Dzięki poprowadzeniu linii kolejowej przez Kamienną, nasza miejscowość rozwijała się ona bardzo szybko. Rosła też liczba ludności. W 1921 roku w Kamiennej mieszkało prawie tyle samo ludzi co w Końskich, a więcej niż w Szydłowcu i Przedborzu, które wtedy były miastami. Wszystkie ww. miejscowości leżały w powiecie koneckim.
W 1921 roku liczba ludności wynosiła:
- Kamienna – 8163 osoby
- Końskie – 8291
- Szydłowiec – 7232
- Przedbórz – 5885
Osada Kamienna chce być miastem
Nie dziwi więc, że w Kamiennej, w tym szczególnie wśród ówczesnych władz, pojawiły się chęci, aby i Kamienna stała się miastem. Szczególnie aktywna na tym polu była rada gminy, a w niej między innymi Andrzej Bałtruszajtis, nie tylko samorządowiec, ale też nauczyciel, ówczesny dyrektor dzisiejszego II LO.
Andrzej Bałtruszajtis – budowniczy Skarżyska
Zapałowi i działaniom na rzecz przekształcenia gminy w miasto sprzyjały nastroje u progu odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku.
Osada Kamienna organizuje wybory do rady… miasta
Postanowiono przekształcić więc Kamienną z gminy w miasto niejako podstępem. Radni gminni postanowili, że zorganizują wybory, ale… tym razem do rady miejskiej.
Tak pisze o tym Krzysztof Zemeła w publikacji „Skarżysko-Kamienna – nadanie praw miejskich”:
Tak więc na fali sukcesów niepodległościowych, wychodzenia z konspiracji, rozbrajania dotychczasowych austriackich okupantów, zwolennicy nadania praw miejskich wyszli z nową inicjatywą.
Za sugestią Andrzeja Bałtruszajtisa, idąc drogą faktów dokonanych, chcieli przeprowadzić w szybkim trybie wybory do rady miasta.
Był to pomysł odważny, czekanie na rozstrzygnięcie w tej materii konstytuujących się dopiero władz państwowych, przeciągnęłoby problem w czasie. Tym bardziej że Kamienna nigdy miastem nie była.
Ogłoszenie wyborów, wybranie rady miejskiej, w konsekwencji władz miasta, mogłoby, siłą rzeczy, stwory nowy system prawny i tym samym zostać zaakceptowany przez konstytuującą się władzę nadrzędną.
Przystąpiono więc do działania i błyskawicznie rozpisano wybory. Ich datę ustalono na 24 listopada 1918 roku.
Wybory do rady miasta w osadzie Kamienna
Wybory, tak jak ma to miejsce i dzisiaj, odbyły się w niedzielę. Był jednak tylko jeden lokal wyborczy, na dzisiejszej ul. Staszica, w jednym z budynków, gdzie wówczas znajdowało się gimnazjum (późniejsze II LO).
Zagłosowało 2729 mieszkańców Kamiennej. Głosów ważnych było 2667. Wybory zakończyły się triumfem kandydatów z listy Polskiej Partii Socjalistycznej. Najwięcej głosów otrzymała Marta Bałtruszajtis z listy narodowców.
Rada liczyła sobie 35 radnych. Skład rady był następujący:
Polska Partia Socjalistyczna – 18 mandatów
Feliks Niemyski, Jan Komsta, Józef Janikowski, Antonina Niemyska, Wacław Czaplarski, Stanisław Wysocki, Marcin Bogusławski, Jan Gruszczyński, Teofil Bimer, Józefa Czaplarska, Andrzej Skórki, Teodor Romanowski, Teofil Garbacz, Feliks Michnowski, Władysław Garbacz, Karol Jarosiński, Julian Gzymka.
Narodowcy – 10 mandatów:
Marta Bałtruszajtis, Piotr Tylman, Antoni Biernacki, Wacław Wieruszewski, Andrzej Bałtruszajtis, Wacław Węgrzecki, Franciszek Lubaś, Stanisław Kotowski, Władysław Cichocki, Józef Sosnowski.
Lista żydowska – 7 mandatów:
Mendel Feldman, Mojżesz Weinberg, Jankiel Margules, Abram Ostrowicz, Chaskiel Chmielnicki, Saul Pfeffer, Izrael Rozenberg.
Już na pierwszym posiedzeniu rady wybrano burmistrza. Został nim Antoni Biernacki.
Antoni Biernacki jest patronem skweru na Dolnej Kamiennej, pomiędzy przedszkolem a klasztorkiem:
Skwer przy klasztorku nosi imię burmistrza Antoniego Biernackiego
Rada miasta była bardzo aktywna pod względem uchwałodawczym, a jednocześnie dążono do jej legalizacji w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych.
Osada Kamienna zostaje osadą
Władze państwa jednak były nieugięte i nie zachowały się po myśli naszych samorządowców. Rada miejska ostatnie posiedzenie odbyła pod koniec lutego 1919 roku i musiała być rozwiązana.
Wkrótce potem musiano rozpisać ponowne wybory do rady gminy, które odbyły się 16 marca 1919 roku. Co ciekawe, wójtem został Antoni Biernacki.
Samorządowcy, mimo tej porażki, nie ustawali w staraniach o to, aby prędzej czy później Kamienna stała się miastem. Między innymi wyszli z inicjatywą utworzenia nowego powiatu, z siedzibą w Kamiennej. Z tego zamierzenia też jednak nic nie wyszło, przynajmniej wtedy.
Sytuacja jednak sprzyjała dalszym staraniom o prawa miejskie. Kamienna się rozwijała, rosła liczba mieszkańców i koniec końców, już wkrótce, bo w 1923 roku, osada Kamienna staje się miastem.
28 grudnia 1922 – Władysław Sikorski podpisuje rozporządzenie o nadaniu praw miejskich Kamiennej
Taka sytuacja już pozwoliła na to, aby w Kamiennej przeprowadzić w pełni legalne wybory do rady miasta i staje się to 6 maja 1923 roku.
6 maja 1923 – pierwsze wybory do rady miasta
W 1928 roku zmieniono nazwę miasta na Skarżysko-Kamienna.
17 kwietnia 1928 – Kamienna staje się Skarżyskiem-Kamienną
Przeczytaj również o pierwszych wyborach do rady miasta Skarżyska-Kamiennej po 1989 roku:
27 maja 1990 – pierwsze wolne wybory samorządowe
Źródła:
Krzysztof Zemeła – Skarżysko-Kamienna – nadanie praw miejskich; Skarżysko-Kamienna 2003
Tadeusz Wojewoda – Skarżysko w latach 1918–1939, Dzieje Skarżyska-Kamiennej. Monografia z okazji 90-lecia nadania praw miejskich pod redakcją Krzysztofa Zemeły i Piotra Kardysia; Urząd Miasta Skarżyska-Kamiennej, Skarżysko-Kamienna 2013
Tadeusz Wojewoda – Samorząd Terytorialny Skarżyska-Kamiennej w okresie międzywojennym, Z dziejów regionu i miasta, Rocznik 1/2010; Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział Skarżysko-Kamienna, Skarżysko-Kamienna 2010
