25 stycznia 1885 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Drogi Żelaznej Iwangrodzko-Dąbrowskiej, czyli linii kolejowej łączącej Iwanogród (dziś Dęblin) z Zagłębiem Dąbrowskim. Na tej linii ważnym punktem było nasze Skarżysko, a w zasadzie osady, które później dały dzisiejsze miasto. Bez tej linii Skarżysko nie wyglądałoby tak, jak wygląda dziś i z pewnością nie byłoby nazywane Miastem Kolejarzy.
Na rozwój Skarżyska-Kamiennej oraz wsi i osad, które złożyły się na nasze miasto, miało wpływ wiele czynników. Należały do nich przede wszystkim inwestycje infrastrukturalne i przemysłowe.
Państwowa Fabryka Amunicji, czyli dzisiejsze Mesko, odlewnia Jana Witwickiego, ZEORK, czyli dzisiejsze PGE, FOSKO to tylko kilka z inwestycji przemysłowych, które wpłynęły na rozwój Skarżyska i ściągnęły do naszego miasta wiele ludzi.
Można z całą pewnością pokusić się o stwierdzenie, że żadnej z nich by nie było, gdyby najpierw nie powstała kolej. Dlatego przeprowadzenie linii kolejowej, w dodatku z węzłem i odnogami, miało tak ogromne znaczenie.
Jan Gottlieb Bloch i jego inwestycja
Nowa linia kolejowa miała połączyć Zagłębie Dąbrowskie i tamtejsze kopalnie węgla między innymi z Zagłębiem Staropolskim i Łódzkim Ośrodkiem Przemysłowym.
Koncesję na budowę linii otrzymało Towarzystwo Drogi Żelaznej Iwanogódd-Dąbrowa. Kierował nim Jan Gottlieb Bloch, finansista i przemysłowiec, pochodzący z Radomia. Był też zagorzałym pacyfistą, co dało mu nominację do Pokojowej Nagrody Nobla.
Plac Jana Blocha przed dworcem kolejowym w Skarżysku „ochrzczony”. Patron to postać bardzo ważna dla naszego miasta
Na marginesie możemy dodać, że już wkrótce przedstawimy jego postać bliżej, ponieważ w mieście, ze strony skarżyskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego, pojawiła się inicjatywa upamiętnienia w tego człowieka. Swoją decyzją co do takiego, a nie innego poprowadzenia trasy kolejowej sprawił, że nasze miasto dziś jest miastem takiej wielkości. Szczegóły podamy wkrótce.
Budowa linii ruszyła w 1882 roku, a budowana linia była wówczas najdłuższa w Królestwie Polskim – liczyła blisko 462 kilometry. Biegła z dzisiejszego Dęblina (ówczesnego Iwangorodu) do Dąbrowy Górniczej, po drodze mijając między innymi Radom, Bzin (tak początkowo nazywał się nasza stacja), Kielce, Olkusz. Warte podkreślenia jest to, że nie był to inwestycja rządowa, a prywatna. Upaństwowienie linii nastąpiło w 1900 roku.
Od 25 stycznia 1885 Skarżysko nie będzie już takie samo
Uroczyste otwarcie Drogi Żelaznej Iwangrodzko-Dąbrowskiej nastąpiło 25 stycznia 1885 roku. Uroczystości główne odbyły się w Radomiu, a w każdej miejscowości, gdzie znajdowały się ważniejsze stacje, odbywała się msza święta.
Stacja Bzin, która zmieniła nazwę na Skarżysko w 1896 roku, była jedną z ważniejszych na tej linii. Miała klasę wyższą nawet od Radomia i Kielc. To, co ją jeszcze wyróżniało, to umiejscowienie u nas węzła kolejowego, z którego prowadziły linie do Koluszek oraz Bodzechowa i Ostrowca Świętokrzyskiego.
Kolej pociągnęła za sobą szereg kolejnych inwestycji i Skarżysko zaczęło się błyskawicznie rozwijać, po drodze otrzymując jeszcze prawa miejskie.
Tak o efekcie umiejscowienia linii kolejowej, dworca i węzła w Bzinie pisze Krzysztof Zemeła w książce „Skarżyska siłaczka. Marta Schuberth Bałtruszajtis”:
Rejon Kamiennej stał się ważnym, rozwijającym się węzłem kolejowym. Zbudowano w osadzie stację osobową i towarową, parowozownie oraz warsztaty naprawy taboru kolejowego. Stacja posiadała trzy remizy, własną kuźnię, pompownię, warsztat obróbki metalu. Dość powiedzieć, że kolej zatrudniała na początku XX w. do 1000 osób.
Rola węzła kolejowego w Kamiennej wzrosła po upaństwowieniu kolei w 1900 roku. Kolej tchnęła nowe życie w miejscowy przemysł i rzemiosło, które przeżywały dotąd poważną zapaść. (…)
Dopiero budowa i otwarcie linii kolejowej zdecydowanie przyspieszyły procesy industrializacyjne. W Kamiennej i okolicznych wsiach powstawały nowe zakłady przemysłowe, kolej ściągnęła licznych inwestorów.
To właśnie sprawiło, że kolej wkrótce stała się jednym z największych pracodawców w miejscu, gdzie dziś znajduje się Skarżysko-Kamienna. Węzeł dał też impuls do lokalizacji licznych fabryk. Cementowania Neptun, stalownia Skarżysko, odlewnia Jana Witwickiego to kilka z pierwszych ważnych. Z biegiem lat powstawały kolejne, wyżej wspomniane zakłady, dla których istotne było, aby mieć łatwy dostęp do transportu kolejowego.
Tak o znaczeniu linii kolejowej DŻID dla dzisiejszego Skarżyska mówi Marcin Medyński, historyk, prezes PTH Oddział Skarżysko-Kamienna:
Ówczesne Skarżysko to były wioski, gdzie były pola, krowy i niewiele więcej. Był upadły zakład żelazny, który potem kupił Jan Witwicki. Witwicki by się tu nie osiedlił, gdyby nie miał dobrego transportu. Potem stalownia, która miała nawet bocznicę. Powstawały inne inwestycje. Wszystkie potrzebowały transportu, dowozów materiałów i możliwości wywozu produktów. Skarżysko było ważnym ośrodkiem w czasie i wojny światowej. Wokół węzła wiele się działo, w tym rewolucja z 1905 roku. Państwowa Fabryka Amunicji też by nie powstała, gdyby nie kolej. Potem rozbudowa przemysłu po II wojnie. Te całą lawinę spowodowała jedna decyzja – decyzja Jana Gottlieba Blocha o poprowadzeniu linii kolejowej właśnie tędy.Marcin Medyński
Dodaje przy tym, że ówcześnie większe znaczenie przemysłowe w naszej okolicy miał Suchedniów, ale to późniejsze Skarżysko-Kamienna przejęło wiodącą rolę i stało się głównym ośrodkiem przemysłowym w naszej najbliższej okolicy.
Zdaniem Marcina Medyńskiego, bez węzła i kolei Skarżysko dziś mogłoby przypominać Sielpię, miejscowość, w której też ówcześnie był zlokalizowany przemysł, ale która bez bezpośredniego dostępu do ważnego szlaku kolejowego stała się miejscowością głównie o znaczeniu turystycznym.
Co dalej z koleją w Mieście Kolejarzy?
Tory kolejowe, które dziś dzielą miasto na dwie części, są więc tym, co tak naprawdę połączyło ze sobą oddzielne niegdyś wsie i osady i przyczyniły się do rozwoju.
Dziś znaczenie kolei w skali miasta, czy to w ujęciu gospodarczym czy demograficznym, jest znacznie mniejsze niż w XX wieku, ale o Skarżysku wciąż można śmiało mówić, że to miasto Kolejarzy.
Obecnie trwa szereg inwestycji bezpośrednio lub pośrednio związanych z terenami kolejowymi. Trwa remont dworca PKP w Skarżysku, lada chwila ma się rozpocząć przebudowa wiaduktu nad torami, a wkrótce również budowa tunelu pieszo-rowerowego pod torami. Całkiem niedawno pojawił się pomysł zbudowania terminala intermodalnego w Skarżysku, zelektryfikowania linii kolejowej nr 25 ze Skarżyska do Końskich czy nowego połączenia kolejowego Skarżyska z Warszawą.
Tak ogromnego znaczenia dla miasta, jak kiedyś kolej chyba już mieć nie będzie, ale jest szansa, że dzięki tym inwestycjom kolejarska spuścizna nie popadnie w zapomnienie.
Poniżej o ww. inwestycjach kolejowych.
Remont dworca PKP w Skarżysku w 2019 roku (wizualizacje)
Umowa na budowę tunelu pod torami w Skarżysku podpisana
Terminal intermodalny powstanie w Skarżysku? To inwestycja za 150 milionów!
Projekt nowego wiaduktu w Skarżysku już gotowy [wizualizacje]
Kolej Plus: Prezydent Andrzej Duda obiecał elektryfikację i modernizację linii kolejowej nr 25 Skarżysko-Kamienna – Końskie
Pojedziemy szybciej pociągiem ze Skarżyska do Warszawy? Kolej ma nowy pomysł na skrócenie czasu podróży
Pojedziemy szybciej pociągiem ze Skarżyska do Warszawy? Kolej ma nowy pomysł na skrócenie czasu podróży
Źródła:
Źródła: Marcin Medyński – Skarżysko w okresie niewoli narodowej i I wojny światowej: Dzieje Skarżyska-Kamiennej. Monografia z okazji 90-lecia nadania praw miejskich, pod redakcją Krzysztofa Zemeły i Piotra Kardysia, Urząd Miasta Skarżyska-Kamiennej, Skarżysko-Kamienna 2013
Marcin Medyński, Jerzy Krauze: Miasto kolejarzy nad Kamienną. Muzeum im. Orła Białego, Skarżysko-Kamienna 2007
Krzysztof Zemeła – Skarżyska siłaczka. Marta Schuberth Bałtruszajtis, Skarżysko-Kamienna 2015
