Zasady dziedziczenia spadku to pierwszy z tematów, jakie poruszamy w cyklu porad prawnych „Zapytaj prawnika” Kancelarii Radcy Prawnego Dagmara Nowak-Trochimiuk i portalu ProSkarżysko.

Jak wynika z Państwa pytań, najwięcej wątpliwości dotyczy najczęściej występującego tematu życiowego, którym jest kwestia dziedziczenia na mocy ustawy.

Napiszę zatem, jak wygląda dziedziczenie ustawowe, czyli kto, po kim i w którym momencie otrzymuje spadek z ustawy, czyli na podstawie przepisów ogólnych, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu. Jest to najczęściej występująca w praktyce sytuacja i dotyczy właśnie tych Państwa, którzy zwrócili się do nas o pomoc prawną za pośrednictwem portalu ProSkarżysko.

Po pierwsze: Co to jest spadek?

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego spadek jest to „ogół majątkowych praw i obowiązków zmarłego”. Czyli w momencie dziedziczenia nie otrzymujemy konkretnych aktywów majątkowych np. domu, samochodu, gotówki, ani pasywów np. kredytu w banku, czy pożyczki u kolegi, tylko otrzymujemy nasz udział w tzw. „masie spadkowej”. Dopiero po otrzymaniu udziału w masie spadkowej, spadkobiercy mogą podzielić się poszczególnymi składnikami majątku wchodzącymi do spadku. Oczywiście możemy też odziedziczyć cały spadek i wtedy nie musimy się niczym dzielić, ale jest to raczej mniej spotykana sytuacja.

Po drugie:

Spadek, czyli ten ogół praw i obowiązków zmarłego przechodzi na osoby uprawnione do dziedziczenia z chwilą jego śmierci. Chwila śmierci jest wpisana w akcie zgonu.

W momencie śmierci następuje tzw. otwarcie spadku. Otwarcie spadku jest terminem techniczno-prawnym, który odgrywa znaczącą rolę i wywołuje szereg skutków w prawie spadkowym. Bowiem ta chwila otwarcia spadku decyduje między innymi o zawartości spadku, czyli co wchodzi w skład masy spadkowej, a także o tym, kto dziedziczy po zmarłym, czyli w tym momencie ustalony zostaje krąg spadkobierców.

Po trzecie:

Warto pamiętać, że to nabycie spadku w chwili jego otwarcia nie jest definitywne. Istnieje bowiem półroczny termin do złożenia przez spadkobiercę oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Termin ten płynie od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania do spadku.

Kto dziedziczy z ustawy:

Otóż jeśli chodzi o osoby fizyczne, bo takimi się dzisiaj zajmujemy, dziedziczyć może każda osoba fizyczna, która żyje w chwili otwarcia spadku. Dziedziczy także nienarodzone dziecko, niejako warunkowo, tj. pod warunkiem że urodzi się żywe.

Po zmarłym dziedziczą z ustawy w kolejności:

1. małżonek spadkodawcy
2. jego zstępni, czyli dzieci zmarłego i ich zstępni
3. rodzice i ich zstępni
4. dziadkowie i ich zstępni
5. dzieci małżonka spadkodawcy, czyli pasierbowie
6. gmina lub Skarb Państwa.

Do dziedziczenia dochodzi jednak zazwyczaj w zbiegu powyższych grup. Oznacza to, że obok siebie mogą dziedziczyć przykładowo małżonek i dzieci zmarłego, dalej w braku zstępnych – małżonek i rodzice, w braku zstępnych spadkodawcy i gdy jedno z rodziców nie żyje – małżonek, pozostały przy życiu rodzic i w miejsce nieżyjącego rodzica – rodzeństwo spadkodawcy lub zstępni rodzeństwa.

Najczęściej dochodzi do dziedziczenia przez małżonka oraz dzieci spadkodawcy. Udziały spadkowe przedstawiają się wtedy następująco:

Dzieci dziedziczą zawsze w częściach równych. Jeżeli brak jest małżonka spadkodawcy, to cały spadek przypada dzieciom. Jeśli natomiast małżonek dochodzi do dziedziczenia, to małżonek dziedziczy zawsze co najmniej 1/4 całości spadku. I tak: jeśli jest troje lub więcej dzieci, to pozostałe 3/4 spadku dzieci dziedziczą w częściach równych. Jeśli jest dwoje dzieci, to z małżonkiem dziedziczą po 1/3 całości spadku, a gdy jest jedno dziecko w zbiegu z małżonkiem, dziedziczy połowę całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada jego dzieciom, czyli wnukom spadkodawcy w częściach równych

I tak można by wymienić dalej zbiegi dziedziczenia…

Warto może jeszcze pamiętać, że do dziedziczenia dochodzi aktualny małżonek spadkodawcy, czyli taki, który w chwili otwarcia spadku pozostawał ze spadkodawcą w związku małżeńskim. Jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy jego małżeństwo było rozwiązane prawomocnym wyrokiem rozwodowym, jego były małżonek nie dziedziczy. Nie dziedziczy także aktualny małżonek, jeżeli małżonkowie pozostawali w chwili otwarcia spadku w prawomocnie orzeczonej separacji.

Zastanawiając się nad ustaleniem kręgu spadkobierców, proszę także pamiętać, iż zastosowanie mają przepisy ustawy w takim brzmieniu, jakie obowiązywało w chwili otwarcia spadku, czyli w dacie śmierci spadkodawcy. Oznacza to, że obecne przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące dziedziczenia mają zastosowanie do spadków otwartych po roku 2009.

Dagmara Nowak-Trochimiuk
Radca prawny, mediator
ul. Sikorskiego 7/11, 26-110 Skarżysko-Kamienna
Tel. 733 995 805
www.prawnikskarzysko.pl

REKLAMA